Theo dự báo trước đó, tại Nhật Bản có nguy cơ cao xảy ra một trận siêu động đất dọc theo bờ biển Thái Bình Dương. Việc hủy bỏ cảnh báo siêu động đất diễn ra sau khi nước này xác nhận không có hoạt động địa chấn mới nào xung quanh rãnh Nankai.

Trung tâm dịch vụ khách hàng 24/7

Tokyo cảnh báo nguy cơ xảy ra siêu động đất ở rãnh Nankai "tăng vài lần" so với thông thường, sau rung chấn mạnh 7,1 độ ở vùng tây nam.

Vài giờ sau khi trận động đất mạnh 7,1 độ rung chuyển vùng tây nam Nhật Bản chiều 8/8, Cơ quan Khí tượng Nhật Bản (JMA) phát cảnh báo về nguy cơ xảy ra siêu động đất "cao hơn bình thường" xung quanh rãnh Nankai, rãnh ngầm chạy dọc bờ biển Thái Bình Dương. Đây là lần đầu tiên họ đưa ra cảnh báo như vậy.

Chính phủ Nhật Bản vốn ước tính có 70-80% khả năng xảy ra siêu động đất mạnh 8-9 độ dọc rãnh Nankai trong vòng 30 năm tới. Trong kịch bản xấu nhất, siêu động đất có thể làm rung chuyển khu vực rộng lớn từ Kanto đến Kyushu, gây sóng thần nhấn chìm các vùng ven biển Kanto đến Okinawa. Số người thiệt mạng có thể lên đến 323.000.

Naoshi Hirata, người đứng đầu cơ quan cố vấn của JMA, cho biết xác suất xảy ra siêu động đất hiện "tăng vài lần". Tuy nhiên, JMA cũng nhấn mạnh "điều này không có nghĩa là chắc chắn sẽ xảy ra động đất lớn".

Naoshi Hirata, người đứng đầu cơ quan cố vấn của JMA, cảnh báo về nguy cơ siêu động đất. Ảnh: Jiji

Cảnh báo của JMA không khuyến cáo người dân phải sơ tán, nhưng nhắc nhở cần duy trì cảnh giác trong khoảng một tuần. "Không thể dự đoán chính xác các khu vực cần chuẩn bị ứng phó, nhưng tất cả đều phải thận trọng trước mọi tình huống có thể xảy ra", ông Hirata nói.

Rãnh Nankai dài khoảng 800 km, là nơi các mảng kiến tạo Á - Âu và Philippine giao nhau. Những trận động đất lớn xảy ra ở rãnh Nankai khoảng 100 năm một lần, nhưng không thể dự đoán chính xác thời điểm.

Trong lịch sử, các trận động đất ở rãnh ngầm này gây thiệt hại nghiêm trọng, lần gần nhất là vào ngày 21/12/1946, gây sóng thần lớn, khiến 1.330 người chết.

Vị trí rãnh Nankai và khu vực có nguy cơ xảy ra siêu động đất. Đồ họa: NHK

Thủ tướng Fumio Kishida hôm nay hủy kế hoạch thăm Trung Á đã được lên lịch vào 9-12/8, sau thông tin từ JMA.

JMA lập cơ chế cảnh báo liên quan đến siêu động đất tiềm tàng ở rãnh Nankai từ năm 2017. Cơ chế này được kích hoạt khi rung chấn mạnh trên 6,8 độ xảy ra ở khu vực có nguy cơ siêu động đất hoặc khi có chuyển động địa chất bất thường.

Nhật Bản là một trong những quốc gia có hoạt động địa chấn mạnh nhất thế giới. 4 trong số hàng chục mảng kiến tạo lớn tạo nên bề mặt Trái Đất nằm ở Nhật Bản. Động đất thường xảy ra tại đường đứt gãy giữa các mảng kiến tạo. Quốc đảo này cũng nằm trên "Vành đai lửa", chuỗi các núi nửa và địa điểm hoạt động địa chấn ở rìa Thái Bình Dương, khiến Nhật Bản hứng chịu khoảng 18% các trận động đất hàng năm trên thế giới.

Bộ Thiên tai Nhật Bản cho biết khoảng 10 người bị thương, một số công trình bị hư hại sau trận động đất 7,1 độ ở miền nam Nhật Bản ngày 8/8.

Một ngôi nhà đổ sập ở thành phố Osaki, tỉnh Miyazaki, sau rung chấn mạnh 7,1 độ ở miền nam Nhật Bản ngày 8/8. Ảnh: AFP

Đức Trung (Theo Kyodo, Japan Times)

Giới chức Nhật Bản cảnh báo nguy cơ siêu động đất "cao hơn bình thường" ở khu vực rãnh Nankai, khiến người dân bối rối và cuộc sống bị đảo lộn.

Sau trận động đất mạnh 7,1 độ rung chuyển vùng tây nam Nhật Bản chiều 8/8 khiến 14 người bị thương, giới chức Nhật nhanh chóng vào cuộc. Cơ quan Khí tượng Nhật Bản (JMA) phát cảnh báo đáng lo ngại về nguy cơ siêu động đất "cao hơn bình thường" có thể sắp xảy ra.

Chính phủ Nhật từng ước tính có 70-80% khả năng xảy ra siêu động đất mạnh 8-9 độ dọc rãnh Nankai trong vòng 30 năm tới, có thể làm rung chuyển khu vực rộng lớn từ Kanto đến Kyushu, gây sóng thần nhấn chìm các vùng ven biển Kanto đến Okinawa. JMA cho biết xác suất xảy ra siêu động đất hiện "tăng vài lần" sau trận địa chấn hôm 8/8.

Đây là lần đầu tiên trong lịch sử JMA phát cảnh báo này. Trong khuyến cáo về siêu động đất, JMA nói nguy cơ rung lắc mạnh và sóng thần có thể xảy ra xung quanh rãnh Nankai, rãnh ngầm chạy dọc bờ biển Thái Bình Dương.

Rãnh Nankai là vùng hút chìm dài khoảng 700 km, nơi mảng Á-Âu va chạm với mảng biển Philippines, khiến nó trượt xuống dưới và chìm vào lớp phủ của Trái Đất. Vùng hút chìm thường tạo ra những trận động đất mạnh 8-9 độ.

Vành đai lửa Thái Bình Dương là nơi tập trung nhiều vùng hút chìm. Rãnh Nankai có nhiều đoạn, nhưng nếu chúng bị trượt cùng lúc có thể tạo ra trận động đất lên tới 9,1 độ, theo các nhà khoa học Nhật Bản.

Nếu trận động đất lớn xảy ra gần Nhật Bản, mảng biển Philippines sẽ chao đảo, tạo ra rung lắc dữ dội. Sự chuyển động theo hướng thẳng đứng của sóng biển sẽ gây ra sóng thần hướng về phía bờ biển Nhật Bản. Những con sóng đó có thể đạt chiều cao hơn 30 mét, theo ước tính của các nhà khoa học Nhật Bản năm 2020.

Vị trí rãnh Nankai và khu vực có nguy cơ xảy ra siêu động đất. Đồ họa: NHK

Người Nhật không xa lạ gì với những trận động đất nghiêm trọng, khi nằm trên Vành đai lửa Thái Bình Dương, khu vực có hoạt động địa chấn và núi lửa mạnh. Dù vậy, cảnh báo về "siêu động đất" của JMA đã gây ra nhiều bối rối và lo lắng ở nước này.

Hàng nghìn người Nhật đã quyết định hủy các chuyến du lịch và tích trữ nhu yếu phẩm, dẫn đến tình trạng khan hiếm hàng hóa tại một số siêu thị. Siêu thị Summit cho hay gạo nấu bằng lò vi sóng được săn lùng đến mức họ phải hạn chế mỗi khách hàng chỉ được mua một túi.

"Thật đáng sợ, họ nói nguy cơ siêu động đất là 70-80% trong 30 năm tới, nhưng nó có thể xảy ra ngay ngày mai", bà Yoneko Oshima cho biết tại một nhà ga tàu điện ngầm ở Tokyo.

Sau khi các trang thương mại điện tử và nhà bán lẻ cho hay nhu cầu mua sắm tăng vọt, Bộ Nông nghiệp và Thủy sản Nhật Bản ngày 10/8 kêu gọi người dân không "tích trữ hàng hóa quá mức".

Một số thị trấn duyên hải quyết định đóng cửa bãi biển và hủy các sự kiện thường niên, khiến du khách gặp rất nhiều khó khăn trong lịch trình.

Yoshiko Kudo và người chồng Shinya cho hay họ rất bối rối, không hiểu rõ cảnh báo về siêu động đất mà chính phủ phát ra là gì và họ nên làm gì tiếp theo. "Chúng tôi đang cố gắng không rời khỏi Nhật ra nước ngoài. Lo lắng quá cũng không tốt", bà Yoshiko Kudo nói.

"Chúng tôi không biết nên chuẩn bị như thế nào, nên quyết định cứ làm theo những gì các chuyên gia hướng dẫn", ông Shinya cho hay.

Theo Shoichi Yoshioka, giáo sư Đại học Kobe, Nhật Bản nằm trên ranh giới bốn mảng kiến tạo, khiến quốc gia này trở thành một trong những khu vực dễ hứng chịu động đất nhất trên thế giới.

"Khoảng 10% các trận động đất từ 6 độ trở lên trên thế giới xảy ra trong hoặc xung quanh Nhật Bản, nên rủi ro sẽ cao hơn nhiều những nơi như châu Âu hay miền đông nước Mỹ", Yoshioka nói.

Năm 2011, Nhật Bản hứng chịu trận động đất Tohoku mạnh 9,1 độ, gây sóng thần và thảm họa hạt nhân nghiêm trọng, khiến khoảng 20.000 người thiệt mạng.

Sau đó, nhiều người đã cảnh báo về những trận siêu động đất quanh rãnh Nankai với cường độ vượt 9 độ. Các nhà địa chấn học nói rằng nguy cơ này có thể xảy ra trong vòng vài thập kỷ. Chính phủ Nhật Bản đã cảnh báo về nguy cơ xảy ra động đất ở quanh rãnh Nankai trong nhiều năm đến mức nó trở thành kiến thức phổ thông ở quốc gia này.

Tại rãnh Nankai, các trận động đất nghiêm trọng đã được ghi nhận sau mỗi chu kỳ 100-200 năm, theo JMA. Trận động đất gần nhất xảy ra ở khu vực này là vào năm 1944 và 1946, với cả hai đều mạnh 8,1 độ. Chúng đã tàn phá Nhật Bản, khiến ít nhất 2.500 người chết và hàng nghìn người bị thương, cũng như phá hủy hàng chục nghìn ngôi nhà.

Đây là căn cứ để JMA ra cảnh báo về "siêu động đất". Tuy nhiên, cảnh báo cũng gây nhiều tranh cãi.

Yoshioka cho rằng tỷ lệ 70-80% có thể là quá cao và các con số đưa ra dựa trên lý thuyết có thể bị sai. Tuy nhiên, ông không nghi ngờ về việc khu vực rãnh Nankai sẽ xảy ra trận động đất lớn trong tương lai.

"Tôi đã nói với các sinh viên của mình rằng trận động đất ở rãnh Nankai chắc chắn sẽ xảy ra, cho dù là ở thế hệ của các bạn hay con cháu của các bạn", ông nói.

Trong khi đó, Robert Geller, nhà địa chấn học kiêm giáo sư danh dự tại Đại học Tokyo, cho rằng ý tưởng về siêu động đất ở rãnh Nankai là "bịa đặt" và thảm họa được cảnh báo chỉ hoàn toàn là giả thuyết.

Ông cũng lập luận rằng động đất không xảy ra theo chu kỳ, mà có thể đến vào bất kỳ thời điểm và địa điểm nào. Điều đó đồng nghĩa khó có thể tính toán thời điểm trận động đất tiếp theo dựa trên thời gian xảy ra trước đó.

Đây cũng là điểm gây nhiều tranh cãi trong cộng đồng khoa học. Các nhà địa chấn học từ lâu đã dựa vào ý tưởng rằng áp suất tích tụ chậm dọc theo đứt gãy giữa hai mảng kiến tạo, sau đó đột ngột được giải phóng trong trận động đất. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu gần đây chỉ ra điều này không phải lúc nào cũng đúng.

Ngay cả khi mối đe dọa này có nguy cơ xảy ra, họ cũng cho rằng tỷ lệ là rất thấp. Do đó, nhiều nhà khoa học, trong đó có Yoshioka và Geller, cho rằng các biện pháp an toàn công cộng cùng cảnh báo ở Nhật Bản trong tuần qua là quá mức.

Ngôi nhà đổ sập sau động đất ở tỉnh Kagoshima, miền nam Nhật Bản ngày 9/8. Ảnh: AP

Chuyên gia Yoshioka không phủ nhận thực tế rằng sau một trận động đất, có nguy cơ xảy ra trận động đất thứ hai lớn hơn. Đó là lý do khiến giới chức Nhật Bản đưa ra cảnh báo chưa từng có vào tuần trước. Song ông thêm rằng ngay cả khi như vậy, xác suất xảy ra siêu động đất ở rãnh Nankai chỉ chưa tới 1%.

"Việc thổi phồng mối nguy hiểm vốn có nguy cơ thấp sẽ giống như chuyện cậu bé chăn cừu. Bạn phát cảnh báo về nguy cơ lớn hơn bình thường hết lần này đến lần khác và công chúng sẽ nhanh chóng cảm thấy mệt mỏi", Geller nói.

Trong tuần qua, nhiều người Nhật đã duy trì trạng thái cảnh giác cao độ trước nguy cơ xảy ra siêu động đất.

Yota Sugai, sinh viên địa học 23 tuổi, cho biết cảnh báo trên truyền hình "khiến tôi cảm thấy cấp bách và sợ hãi, giống như hồi chuông cảnh tỉnh". Sugai cho biết sau trận động đất ngày 8/8, anh đã tích trữ nhu yếu phẩm như đồ ăn và nước uống, theo dõi bản đồ trực tuyến về khu vực nguy hiểm, cân nhắc đến thăm người thân sống ở ven biển để giúp họ lên kế hoạch sơ tán.

Sinh viên 21 tuổi Mashiro Ogawa cũng thực hiện những biện pháp phòng ngừa tương tự. Cô chuẩn bị bộ dụng cụ khẩn cấp trong nhà và thúc giục cha mẹ làm vậy. Ogawa cũng tránh các bãi biển và thay đổi vị trí đồ đạc trong nhà, như chuyển kệ ra xa giường và hạ thấp chiều cao của chúng.

"Tôi chưa từng cảm thấy nguy cơ cận kề như hiện tại", cô nói.

Một tòa nhà ở thành phố Wajima, tỉnh Ishikawa bị sập sau trận động đất hôm 1/1. Ảnh: Kyodo

Tuy nhiên, việc duy trì trạng thái sợ hãi, bối rối và cảnh giác quá lâu cũng có thể gây ra hệ quả tiêu cực, thậm chí dẫn đến thái độ chủ quan nếu người dân không thấy động đất xảy ra trong thời gian dài.

Dường như nhận thức được điều này, chính phủ Nhật Bản tuyên bố dự kiến dỡ bỏ cảnh báo về "siêu động đất" vào chiều 15/8 nếu không ghi nhận thêm hoạt động địa chấn lớn nào khác.

Tuy nhiên, Yoshifumi Matsumura, bộ trưởng quản lý thảm họa, cũng nhấn mạnh rằng điều này không đồng nghĩa nguy cơ xảy ra động đất đã bị loại trừ. Ông cũng khuyến nghị người dân thường xuyên kiểm tra khả năng sẵn sàng ứng phó với "trận động đất lớn sẽ xảy ra".

Nhật Bản hiện vẫn còn nhiều việc phải làm. Sugimoto và Geller cho rằng nước này không nên quá tập trung nguy cơ vào rãnh Nankai, vì nhiều vùng khác ở Nhật Bản cũng bị đe dọa. Sugimoto nói chính phủ đã tài trợ rất nhiều cho khu vực Nankai để ứng phó với động đất, trong khi nhiều khu vực khác chưa nhận được hỗ trợ cần thiết.

Geller cho rằng việc quá tập trung cho Nankai cũng khiến nhiều người ở khu vực khác nghĩ rằng nơi họ sống không nguy hiểm. "Nó sẽ ru ngủ mọi người với cảm giác an toàn giả mạo, nếu khu vực đó không được xem là nơi tiềm ẩn rủi ro", ông nói.

Chính phủ Nhật Bản thông báo kết thúc cảnh báo đặc biệt về nguy cơ siêu động đất, nhưng không loại trừ hoàn toàn rủi ro trong tương lai.

"Do không phát hiện hoạt động địa chất nào bất thường, cảnh báo về chú ý đặc biệt đã kết thúc vào lúc 17h (15h giờ Hà Nội). Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa hoàn toàn không còn rủi ro động đất mạnh", Bộ trưởng Ứng phó Thảm họa Nhật Bản Yoshifumi Matsumura ngày 15/8 thông báo.

Nhật Bản dỡ bỏ cảnh báo sau một tuần kêu gọi người dân tăng cường cảnh giác với nguy cơ xảy ra siêu động đất có thể gây sóng thần và mức độ tàn phá lớn.

Cảnh báo được Cơ quan Khí tượng Nhật Bản (JMA) đưa ra sau trận động đất mạnh 7,1 độ làm rung chuyển vùng tây nam Nhật Bản chiều 8/8 và khiến 14 người bị thương. Trong khuyến cáo về siêu động đất, JMA nói nguy cơ rung lắc mạnh và sóng thần có thể xảy ra xung quanh rãnh Nankai, rãnh ngầm chạy dọc bờ biển Thái Bình Dương.

Văn phòng Nội các Nhật Bản sau đó ban hành khuyến cáo cảnh giác về động đất và sóng thần đối với 707 địa phương ở 29 tỉnh. Thủ tướng Fumio Kishida đã phải hủy lịch trình công du 4 ngày ở Trung Á để tập trung điều hành chính phủ.

Ngôi nhà đổ sập ở thành phố Osaki, tỉnh Miyazaki, sau rung chấn mạnh 7,1 độ ở miền nam Nhật Bản ngày 8/8. Ảnh: AFP

Một số siêu thị Nhật Bản phải hạn chế bán nước đóng chai, thực phẩm và mặt hàng sinh hoạt cơ bản như giấy vệ sinh vì nhu cầu tăng đột biến. Mạng lưới đường sắt cao tốc Nhật Bản cho giảm tốc độ các chuyến tàu, trong khi cơ sở hạt nhân được yêu cầu tăng cường kiểm tra khả năng ứng phó thảm họa.

"Chúng tôi trước đó đã yêu cầu các biện pháp cảnh giác đặc biệt, trong đó có khuyến cáo người dân chuẩn bị tinh thần sơ tán ngay lập tức trong đêm. Tuy nhiên, những bước này không còn cần thiết. Người dân Nhật Bản có thể trở lại với nhịp sống bình thường", ông Yoshifumi Matsumura nói.

Đây là lần đầu tiên trong lịch sử JMA phát cảnh báo về siêu động đất, khiến nhiều người Nhật bối rối và lo sợ, dù họ đã quen thuộc với các trận địa chấn.

Vị trí rãnh Nankai và khu vực có nguy cơ xảy ra siêu động đất. Đồ họa: NHK

Rãnh Nankai là vùng hút chìm dài khoảng 800 km, nơi mảng Á-Âu va chạm với mảng biển Philippines, khiến nó trượt xuống dưới và chìm vào lớp phủ của Trái Đất. Vùng hút chìm thường tạo ra những trận động đất mạnh 8-9 độ.

Chính phủ Nhật từng ước tính có 70-80% khả năng xảy ra siêu động đất mạnh 8-9 độ dọc rãnh Nankai trong vòng 30 năm tới, có thể làm rung chuyển khu vực rộng lớn từ Kanto đến Kyushu, gây sóng thần nhấn chìm các vùng ven biển Kanto đến Okinawa.

Trong kịch bản xấu nhất của siêu động đất Nankai, giới chuyên gia dự báo khoảng 300.000 người thiệt mạng và thiệt hại tài sản có thể hơn 1.360 tỷ USD.

Tại một quốc gia có vị trí địa lý đặc thù như Nhật Bản, người dân nước này có thể nói là đã quá quen với tình huống xảy ra động đất khi Tokyo ghi nhận tới hàng chục nghìn trận động đất lớn nhỏ mỗi năm. Mặc dù vậy, đây cũng là lần đầu tiên trong lịch sử cơ quan này đưa ra cảnh báo toàn quốc về một trận "siêu động đất" tiềm tàng.

Đường đứt gãy Nankai ngoài khơi Nhật Bản kéo dài khoảng 900 km dọc theo bờ biển Thái Bình Dương. Do đó, Nhật Bản đã nhiều lần cảnh báo về nguy cơ kép động đất độ lớn từ 8 trở lên kèm sóng thần.

Cảnh báo được đưa ra đúng vào thời điểm người dân chuẩn bị lên đường để tận hưởng kỳ nghỉ lễ Obon. Tuy vậy, nhiều người dân - bao gồm cả những công dân Việt Nam đang sinh sống và làm việc tại Nhật Bản - ngay lập tức đã sẵn sàng với những bước chuẩn bị nhỏ nhất từ chuẩn bị ba lô khẩn cấp cho tới định vị nơi trú ẩn công cộng đã được nhà chức trách địa phương bố trí sẵn.

Tại một công viên được sử dụng làm địa điểm lánh nạn khi có động đất, thiên tai xảy ra, có đầy đủ vật dụng thiết yếu để người lánh nạn duy trì trong vài ngày. Những kho dự trữ thực phẩm, thiết bị thiết yếu tại công viên này đều có người quản lý 24/24. Nhật Bản đã xây dựng Hệ thống cảnh báo tức thời quốc gia (J-Alert, hay còn gọi là hệ thống cảnh báo sớm) với 180 trạm theo dõi động đất và 80 thiết bị cảm biến đại dương để theo dõi động đất và sóng thần 24/24.

Trận động đất tồi tệ nhất mà Nhật Bản hứng chịu là trận động đất Tohoku có độ lớn 9,1 độ xảy ra vào năm 2011, gây ra thảm họa kép sóng thần và hạt nhân lớn. Những mất mát nặng nề sau mỗi thảm họa chắc chắn là lý do khiến người dân Nhật bản luôn giữ tinh thần cảnh giác cao độ trước sức phá hủy khủng khiếp của thiên nhiên.

Có thể thấy, kinh nghiệm quan trọng từ Nhật Bản qua các lần ứng phó thảm họa là việc nâng cao nhận thức của người dân và luôn sẵn các biện pháp phòng ngừa, dự trữ khẩn cấp, qua đó có thể giúp giảm bớt phần nào thiệt hại khi thảm họa xảy ra. Vì thế, những cuộc luyện tập chống động đất luôn được người dân xứ sở Mặt trời mọc tiến hành thường xuyên và nghiêm túc, từ trẻ nhỏ đến người già.

Trước cảnh báo của Cơ quan Khí tượng Nhật Bản về nguy cơ một trận "siêu động đất" xảy ra trong tuần này, Đại sứ quán Việt Nam tại Nhật Bản và Cục Quản lý lao động ngoài nước đã có thông báo đến cộng đồng người Việt và người lao động đang làm việc, sinh sống tại Nhật Bản. Các số điện thoại liên lạc khẩn cấp:

Ban quản lý lao động ngoài nước: +81.70.1479.6888

Đại sứ quán Việt Nam tại Nhật Bản: +81.80.3590.9136

* Mời quý độc giả theo dõi các chương trình đã phát sóng của Đài Truyền hình Việt Nam trên TV Online và VTVGo!

Số người thiệt mạng trong thảm họa động đất xảy ra ngày 1/1 vừa qua tại tỉnh Ishikawa của Nhật Bản đã tăng lên 126 người, với hơn 200 người vẫn mất tích. Thời tiết xấu cùng nhiều nguy cơ rủi ro tiềm ẩn đang cản trở đáng kể tới hoạt động cứu nạn, cứu trợ.